Biletinizdeki O Üç Harfin Sırrı: IST, LAX, JFK Gibi Kodlar Nereden Geliyor?

Uçak biletinize veya valiz etiketlerinize baktığınızda gördüğünüz o üç harfli kodların (IST, LHR, JFK gibi) nereden geldiğini hiç merak ettiniz mi? Sadece basit bir kısaltma gibi görünen bu kodlar, aslında havacılık dünyasını bir arada tutan, içinde rekabet, kural ve hatta takasların olduğu 100 yıllık bir tarihe sahip evrensel bir dil.

Her Şey İki Harfle Başladı

Hikaye, 1930’ların Amerika’sında, sivil havacılığın emekleme döneminde başladı. Havayolları, şehirleri birbirinden ayırmak için basit, iki harfli kodlar kullanıyordu. Örneğin, Los Angeles için “LA” kodu yeterliydi. Ancak havacılık o kadar hızlı büyüdü ki, iki harfli kombinasyonlar kısa sürede tükendi.

Neden Bazı Kodların Sonunda ‘X’ Var?

Çözüm olarak üç harfli sisteme geçildiğinde bir sorun ortaya çıktı: “LA” gibi mevcut iki harfli kodlar ne olacaktı? Çözüm basitti: Kodun sonuna bir “X” harfi eklendi. İşte bu yüzden Los Angeles’ın kodu 1947’de LAX‘e, Portland‘ınki PDX‘e dönüştü. O “X” harfi, aslında eski sistemden kalan bir miras.

İstanbul’un Tarihi Kod Takası

Bu kodların ne kadar önemli olduğunu gösteren en iyi örneklerden biri 2019’da İstanbul’da yaşandı. Yeni İstanbul Havalimanı açıldığında, dünya çapında tanınan ve milyarlarca dolarlık bir marka değeri olan “IST” kodunu alması kararlaştırıldı. Bu nedenle, Atatürk Havalimanı ile yeni havalimanı arasında bir “kod takası” yapıldı. Tarihi “IST” kodu yeni havalimanına geçerken, Atatürk Havalimanı “ISL” kodunu aldı. Bu operasyon, THY’nin başvurularıyla IATA nezdinde gerçekleştirildi.

Sadece Havalimanı Değil, Evrensel Bir Dil

1960’larda Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), bu sistemi küresel bir standarda bağladı. O yıllarda İstanbul Yeşilköy Havalimanı “IST”, Ankara Esenboğa ise “ESB” kodunu aldı.

Ancak bu sistem artık sadece havalimanlarıyla sınırlı değil. IATA’nın “Konum Tanımlayıcısı” adını verdiği bu üç harfli kodlar günümüzde;

• 9.000’den fazla havalimanı
• 800’e yakın tren istasyonu
• 250 otobüs durağı
• Ve hatta 60 liman tarafından kullanılıyor.

Kısacası, bir dahaki sefere elinizdeki bilette o üç harfi gördüğünüzde, sadece bir kısaltmaya değil; havacılığın 100 yıllık evrimine, şehirlerin markalaşma mücadelesine ve dünyayı birbirine bağlayan evrensel bir dile baktığınızı hatırlayın.

Biletinizdeki O Üç Harfin Sırrı: IST, LAX, JFK Gibi Kodlar Nereden Geliyor? yazısı ilk önce HavaHaber üzerinde ortaya çıktı.