Elon Musk’tan Wikipedia’ya rakip

ABD’li milyarder Elon Musk, uzun süredir “sol görüşlü propaganda yapmakla” eleştirdiği Wikipedia’ya karşı yeni bir dijital platformla sahneye çıktı. Musk, 27 Ekim’de duyurduğu Grokipedia adlı yapay zekâ destekli çevrim içi ansiklopediyle “bilgiyi ideolojiden arındırmayı” hedeflediğini söyledi. Ancak uzmanlara göre, Musk’ın “tarafsızlık” iddiası, Grokipedia’nın kullandığı yapay zekânın doğasında yer alan önyargılar nedeniyle tartışmalı.

Elon Musk, Wikipedia’ya meydan okudu

2001 yılında kurulan ve bugün 300’den fazla dilde gönüllü katkılarla güncellenen Wikipedia, dünya çapında en büyük açık bilgi kaynağı olarak biliniyor. Ancak Musk, bu yapıyı “woke” yani aşırı politik doğruculukla suçlayarak defalarca eleştirdi.

Musk, sosyal medya platformu X’te (eski Twitter) yaptığı paylaşımda Grokipedia’yı “propagandadan arındırılmış, yapay zekâ destekli bir ansiklopedi” olarak tanıttı. Platform, Musk’ın X’e entegre ettiği Grok adlı sohbet robotu tarafından içerik üretilen bir sistem üzerine kurulu.

“İnsansız bilgi” vizyonu

Wikipedia’nın kurucusu Jimmy Wales’in “İnsanlığın tüm bilgisini herkese ücretsiz sunmak” vizyonuna karşılık, Musk bilgi üretiminde “insan iş birliği yerine algoritmik doğruluk” anlayışını savunuyor.

Ancak Güney Afrika’daki Johannesburg Üniversitesi araştırmacısı Dr. Anaïs Nony, bu yaklaşımın “bilimsel ve kolektif emeği değersizleştirdiğini” belirtiyor:

“Wikipedia açık bir sistemdir; Musk’ın projesi ise kapalı, tanrısal ve yukarıdan bakan bir yapı. Bilgi, insan ilişkileriyle, diyalog ve hataları düzeltme süreçleriyle şekillenir. Yapay zekâ tarafsız olamaz; onu tasarlayanın değerlerini yansıtır.”

“Saf bilgi” söylemi ve tehlikeleri

Musk’a göre Grokipedia, “duygulardan ve politik yönelimlerden arınmış saf bilgi” üretecek. Ancak Nony, bunun tam tersine “algoritmik önyargıların meşrulaştırılması” olduğunu savunuyor.

Yapay zekâ sistemlerinin, eğitildikleri verilerdeki cinsiyet, ırk ve sınıf temelli önyargıları yeniden ürettiğini belirten uzmanlar, Grok’un verilerinin büyük ölçüde X’ten ve Musk’a yakın ideolojik kaynaklardan geldiğine dikkat çekiyor.

“Tarihi yeniden yazma girişimi”

ABD’deki Wired dergisi, Grokipedia’da yer alan bazı maddelerin tarihi çarpıttığını ve muhafazakâr görüşleri öne çıkardığını yazdı. Örneğin “Afrikalı kölelik” sayfasında köleliği savunan “ideolojik gerekçelere” yer verildiği, “eşcinsel evlilik” aramasında ise sonuç çıkmadığı, bunun yerine “eşcinsel pornografi” sayfasına yönlendirme yapıldığı ve burada 1980’lerde HIV/AIDS salgınıyla ilgili yanlış bilgiler bulunduğu bildirildi.

“Neoliberal ve kolonyal bir devamlık”

Dr. Nony, Grokipedia’nın yalnızca Wikipedia’ya bir tepki olmadığını, Musk’ın “teknolojik hegemonyasını pekiştirme” çabasının yeni bir adımı olduğunu savunuyor:

“Starlink’le internete erişim üzerinden küresel bir bağımlılık yaratmak istiyor. Grokipedia ise bilgi alanında aynı şeyi yapmayı hedefliyor. Musk’ın amacı, bilgi paylaşımını değil, bilgi mülkiyetini merkezileştirmek.”

Bilgi artık paylaşılmıyor, sahipleniliyor

Uzmanlara göre Grokipedia, “insanlık bilgisini özgürleştirmekten” çok, onu belirli bir ideolojik çerçeveye hapsetme riskini taşıyor.

Wikipedia’da bilgi kolektif emekle gelişirken, Grokipedia’da bu süreç yapay zekânın tekeli altına giriyor.

“Yeni dönemde bilgi artık paylaşılmıyor; sahipleniliyor,” diyor Nony. “Ve bu, teknolojinin değil, ideolojinin zaferi anlamına geliyor.”